Τιχουανάκο: Η πύλη των θεών

Σε απόλυτη αρμονία με το λιτό και άγονο περιβάλλον του βολιβιανού υψιπέδου, η μυστηριακή πόλη Τιχουανάκο, ένα από τα σημαντικότερα πνευματικά και λατρευτικά κέντρα της προκολομβιανής περιόδου, παραμένει εδώ και αιώνες βυθισμένη μέσα σε μια αινιγματική σιωπή.

Μνημεία με τεράστιους λαξευμένους ογκόλιθους, πελώριοι γρανιτένιοι μονόλιθοι, πανάρχαιοι μύθοι, τελετουργικά σύμβολα και μελαγχολικά ερείπια δηλώνουν «παρών» στο ραντεβού ενός αρχαίου πολιτισμού με την τοπική Ιστορία. Μέσα στη στείρα απεραντοσύνη του βολιβιανού οροπεδίου, σε ύψος 3.870 μ. από το επίπεδο της θάλασσας, απλώνονται τα μεγαλιθικά ερείπια της πόλης Τιχουανάκο, η οποία αναφέρεται από τους Ισπανούς χρονικογράφους του 16ου αιώνα ως ένα αξιοθαύμαστο και πρωτόγνωρο θέαμα.

Κτισμένο μέσα σ' ένα γυμνό και ιδιαίτερα αφιλόξενο περιβάλλον, το Τιχουανάκο (Tiwanaku) περιλαμβάνεται από το 2000 στον κατάλογο των Μνημείων της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Η προέλευση, η ιστορική πορεία και οι αρχιτέκτονες που δημιούργησαν ένα από τα μεγαλύτερα πνευματικά και λατρευτικά κέντρα της προκολομβιανής περιόδου έχουν χαθεί στην πυκνή ομίχλη του παρελθόντος.

Για την πλειονότητα, πάντως, των κατοίκων της σημερινής Βολιβίας το Τιχουανάκο (βρίσκεται 72 χλμ. βορειοδυτικά της πρωτεύουσας Λα Παζ και μόλις 20 χλμ. νότια της λίμνης Τιτικάκα) αντιπροσωπεύει ένα διαχρονικό κέντρο λατρείας των προγόνων τους.Οι ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο του Τιχουανάκο ξεκίνησαν στις αρχές του 20ού αιώνα. Με βάση τα ευρήματα που κατά καιρούς βρέθηκαν, οι αρχαιολόγοι υποστηρίζουν ότι ο πολιτισμός έκανε για πρώτη φορά την εμφάνισή του εδώ γύρω στο 700 π.Χ., ενώ για περίπου 800 χρόνια (200 μ.Χ. – 1000 μ.Χ.) η πόλη Τιχουανάκο ήταν η πρωτεύουσα της ομώνυμης αυτοκρατορίας, την οποία κυβέρνησαν βασιλείς-ιερείς.

Εκείνη την περίοδο, το Τιχουανάκο αποτέλεσε ένα λαμπρό «φυτώριο πολιτισμού» που γονιμοποίησε -μέσω των Ανδεων- όλη τη Νότια Αμερική και πρόσφερε μία «πολιτισμική πλατφόρμα» πάνω στην οποία στηρίχθηκαν οι σημαντικότερες προκολομβιανές αυτοκρατορίες που δημιουργήθηκαν αργότερα στην περιοχή – η αρχιτεκτονική και η γλυπτική του Τιχουανάκο επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τον μετέπειτα πολιτισμό των Ινκας.

Επισκέπτες του αρχαιολογικού χώρου μπροστά στη βάση της πυραμίδας Akapana.

Φωτογραφία: Κωνσταντίνος Μητσάκης

Λατρευτικό κέντρο ή βάση εξωγήινων;

Την εποχή που οι Ινκας έφθασαν στο Τιχουανάκο (γύρω στα μέσα του 15ου αιώνα), η αρχαία πολιτεία των Ανδεων ήταν ήδη εγκαταλελειμμένη εκατοντάδες χρόνια πριν. Η αυτοκρατορία του Τιχουανάκο είχε καταρρεύσει γύρω στο 1000 μ.Χ., ύστερα από επιθέσεις γειτονικών φυλών, ενώ η πόλη εγκαταλείφθηκε οριστικά το 1100 μ.Χ., μετά από μια παρατεταμένη περίοδο ξηρασίας.

Οι Ινκας δεν δίστασαν να οικειοποιηθούν την ιστορία και τα ερείπια του Τιχουανάκο και να τα «εμπλέξουν» στον μύθο της θείας καταγωγής τους. Προσδίδοντας στην ερειπωμένη πόλη των Ανδεων την ιδιότητα ενός μοναδικού λατρευτικού κέντρου, ισχυρίζονταν ότι ο θεός Viracocha δημιούργησε σε τούτο τον ιερό τόπο τους πρώτους ανθρώπους των Ανδεων (τους πρώτους Ινκας), τους οποίους και έστειλε κατόπιν στο κοντινό Κούσκο για να δημιουργήσουν την πανίσχυρη αυτοκρατορία των Ινκας.

Εξω από τον αρχαιολογικό χώρο υπάρχει ένα μικρό υπαίθριο παζάρι με παραδοσιακά είδη.

Φωτογραφία: Κωνσταντίνος Μητσάκης

Σήμερα οι αρχαιολόγοι, με βάση τα ελάχιστα εναπομείναντα μνημεία, έχουν οδηγηθεί στο συμπέρασμα ότι εκτός από ένα σημαντικό εμπορικό και οικονομικό κέντρο, το Τιχουανάκο ήταν επίσης ένας ιερός τόπος όπου λατρεύονταν διάφορες θεότητες μιας κυρίαρχης θρησκείας, άμεσα συνδεδεμένης με την αστρονομία. Ενδιαφέρουσες είναι όμως και οι απόψεις διαφόρων μελετητών-ερευνητών, όπως του Graham Hancock, του Zacharia Sitchin, του Erich von Daniken και του Arthur Posnansky, οι οποίοι, σε αντίθεση με την επίσημη θέση των αρχαιολόγων, τοποθετούν την κατασκευή των μνημείων του Τιχουανάκο μεταξύ του 12000 π.Χ. και του 15000 π.Χ. Διατυπώνουν μάλιστα την άποψη ότι στην ανέγερση των οικοδομημάτων της ανδικής πολιτείας χρησιμοποιήθηκε μια άγνωστη σε μας τεχνολογία.

Ο αείμνηστος Ελβετός ερευνητής και συγγραφέας Erich von Daniken, προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα, υποστήριζε ότι το Τιχουανάκο ήταν βάση εξωγήινων για την ευρύτερη περιοχή των ανδικών υψιπέδων. Αποκρυπτογραφώντας τους τοπικούς μύθους που αναφέρονται στο Τιχουανάκο, ο Erich von Daniken συμπέρανε ότι ο θεός Viracocha και οι βοηθοί του ήταν εξωγήινοι επισκέπτες που ήρθαν εδώ με σκοπό να δώσουν στους ντόπιους τα μυστικά του πολιτισμού τους.

Το σημείο εισόδου του αρχαιολογικού χώρου του Τιχουανάκο. Στο βάθος αριστερά διακρίνεται το «Museo Tiwanaku».

Φωτογραφία: Κωνσταντίνος Μητσάκης

Η Πύλη του Ηλιου

Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, το αστικό τμήμα της πόλης χωριζόταν από το θρησκευτικό κέντρο με μια βαθιά τάφρο. Μόνο τέσσερα αρχιτεκτονικά μνημεία του χώρου σώζονται σε καλή κατάσταση: η πυραμίδα Akapana, ο ναός Ka-lasasaya, το Putuni και το Puma Punku.

Η κλιμακωτή πυραμίδα Akapana φτάνει σε ύψος 17 μ., έχει επτά βαθμίδες και η κάθε πλευρά της βάσης έχει μήκος 200 μ. Η βάση της πυραμίδας είναι κατασκευασμένη από πέτρινους ογκόλιθους, που είναι σμιλευμένοι και συναρμολογημένοι με απίστευτη ακρίβεια. Πρόσφατες ανασκαφές έδειξαν ότι στο εσωτερικό της πυραμίδας υπάρχει ένα πολύπλοκο δίκτυο από κανάλια που διαπερνούσαν και τα επτά επίπεδα και συνέκλιναν σ' ένα μεγαλύτερο υπόγειο αποχετευτικό δίκτυο, που διακλαδιζόταν σ' όλη την περιοχή.

Ο φτερωτός μυθολογικός θεός Viracocha δεσπόζει στο επιστύλιο της «Πύλης του Ηλιου».

Φωτογραφία: Κωνσταντίνος Μητσάκης　

Ακριβώς δίπλα στην πυραμίδα δεσπόζει ο ναός Kalasasaya, κτισμένος πάνω σε μια ορθογώνια βάση με πλευρές 150x120 μ. Στο εσωτερικό του ναού διασώζεται η Πύλη του Ηλιου (Intipunku), το πιο φημισμένο και αναγνωρίσιμο μνημείο του Τιχουανάκο. Πρόκειται για έναν σκαλισμένο μονόλιθο σε σχήμα πύλης, με ύψος 2,8 μ., πλάτος 3,8 μ. και βάρος περίπου 10 τόνους.

Στο επιστύλιο της Πύλης του Ηλιου διακρίνεται ο φτερωτός μυθολογικός θεός Viracocha –κυκλωμένος από 48 μικρές φτερωτές θεότητες– να κρατά σκήπτρα σε σχήμα φιδιού στο κάθε χέρι του. Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη, η Πύλη του Ηλιου ήταν ένα ηλιακό ημερολόγιο όπου καταγραφόταν ο ετήσιος κύκλος του ήλιου.

Η κλιμακωτή πυραμίδα Akapana έχει επτά βαθμίδες και η κάθε πλευρά της βάσης έχει μήκος 200 μ.

Φωτογραφία: Κωνσταντίνος Μητσάκης

Στον χώρο του ναού Kalasasaya βρίσκεται επίσης ο περίφημος ανθρωπόμορφος μονόλιθος Ponce – οφείλει το όνομά του στον Βολιβιανό αρχαιολόγο Ponce Sangines που τον ανακάλυψε. Το γρανιτένιο μνημείο έχει ύψος 3 μ., διαθέτει σχηματοποιημένα ανθρώπινα χαρακτηριστικά και τετράγωνο πρόσωπο, ενώ στην επιφάνειά του υπάρχουν σκαλισμένα περίτεχνα γεωμετρικά σχέδια. Εξίσου εντυπωσιακός είναι και ο ανθρωπόμορφος μονόλιθος Fraile, που βρίσκεται –και αυτός– στο εσωτερικό του ναού.

«Museo Tiwanaku»

Τμήμα της νότιας πλευράς του ναού Kalasasaya.

Φωτογραφία: Κωνσταντίνος Μητσάκης

Ακριβώς απέναντι από την είσοδο του αρχαιολογικού χώρου υπάρχει το «Museo Tiwanaku». Στις αίθουσές του εκτίθενται τα σημαντικότερα ευρήματα που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη, όπως οικιακά αντικείμενα, κεραμικά σκεύη, αγγεία, μικροί και μεγάλοι ανθρωπόμορφοι μονόλιθοι, είδωλα θεοτήτων, ανθρώπινα οστά, όπλα, καθώς και δεκάδες πέτρες διακοσμημένες με θρησκευτικές παραστάσεις και σύμβολα. Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε την επίσημη ιστοσελίδαwww.ciaaat-tiwanaku.com.

Αναπάντητα ερωτήματα

Στη βόρεια πλευρά του ναού Kalasasaya ξεχωρίζουν τα ερείπια του Putuni, που πιστεύεται ότι αποτελούσε τον τόπο ταφής επιφανών προσωπικοτήτων της πόλης. Αντίθετα, στη νότια πλευρά του ναού Kalasasaya υπάρχει ένας ημιυπόγειος χώρος, που εικάζεται ότι ήταν ένας μικρότερος ναός που χρησιμοποιείτο για κάποιες ιδιαίτερες θρησκευτικές τελετές. Σημείο αναφοράς του ημιυπόγειου ναού αποτελούν οι 176 εντοιχισμένες πέτρινες κεφαλές με τις οποίες είναι διακοσμημένες οι τέσσερις πλευρές του.

Στα τοιχώματα του ημιυπόγειου ναού νότια του Kalasasaya υπάρχουν 176 πέτρινες κεφαλές.

Φωτογραφία: Κωνσταντίνος Μητσάκης

Από τα πιο αινιγματικά μνημεία του Τιχουανάκο είναι το Puma Punku, που βρίσκεται στη νότια πλευρά της πυραμίδας Akapana. Πρόκειται για ένα τεράστιο οικοδόμημα κατασκευασμένο από γιγάντιους ογκόλιθους, ένας εκ των οποίων ζυγίζει περί τους 440 τόνους – οι υπόλοιποι ποικίλουν από 100-150 τόνους. Στη βόρεια πλευρά του Puma Punku υπάρχουν τα ερείπια ενός κτίσματος που παραπέμπει σε αποβάθρα.

Το Puma Punku τυλίγεται από ένα πέπλο μυστηρίου, αφού τόσο ο τρόπος με τον οποίο μεταφέρθηκαν οι τεράστιοι ογκόλιθοι όσο και η ίδια η χρήση του μνημείου παραμένουν άγνωστα. Ακόμα και σήμερα, με την υπάρχουσα τεχνολογία, είναι αρκετά δύσκολο να μεταφερθούν αυτοί οι πελώριοι ογκόλιθοι από τη δυτική όχθη της λίμνης Τιτικάκα (όπου βρισκόταν το λατομείο) στον χώρο του Puma Punku.

Πανοραμική εικόνα του μνημείου Putuni.

Φωτογραφία: Κωνσταντίνος Μητσάκης

Οι σύγχρονοι ιστορικοί και οι αρχαιολόγοι αδυνατούν να δώσουν μια πειστική και τεκμηριωμένη απάντηση για τον ρόλο και την παρουσία του Τιχουανάκο μέσα στην επίπεδη απεραντοσύνη του βολιβιανού οροπεδίου. Για τον δυτικό επισκέπτη, πάντως, το Τιχουανάκο εξακολουθεί να παραμένει ένα ακόμα ανεξιχνίαστο μυστήριο του ανθρώπινου πολιτισμού, ενώ για τους ντόπιους η ανδική πολιτεία του Ηλιου πιθανότατα αντιπροσωπεύει μια πύλη που οδηγεί στα άδυτα του προκολομβιανού πολιτισμού των προγόνων τους.

Η παραλίμνια πολιτεία του Τιχουανάκο
Σύμφωνα με μια «τολμηρή» θεωρία που... στηρίζεται στα ερείπια του Puma Punku, το Τιχουανάκο ήταν κάποτε παραλίμνια πόλη που απλωνόταν στις νότιες όχθες της Τιτικάκα (η λίμνη βρίσκεται σήμερα 20 χλμ. βόρεια του αρχαιολογικού χώρου).

Αποψη του ημιυπόγειου ναού με τις 176 εντοιχισμένες πέτρινες κεφαλές.

Φωτογραφία: Κωνσταντίνος Μητσάκης

Μετρώντας τον ετήσιο βαθμό εξάτμισης των υδάτων της λίμνης, σε συνδυασμό με τη σημερινή απόσταση των 20 χλμ. της ακτογραμμής, κάποιοι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το κτίσμα Puma Punku ήταν αποβάθρα που βρεχόταν από τα νερά της λίμνης περίπου το 12000 π.Χ.　

ΔΙΑΜΟΝΗ

Η πρωτεύουσα Λα Παζ προσφέρεται ως ορμητήριο για να εκδράμετε μέχρι τον αρχαιολογικό χώρο του Τιχουανάκο. Για την παραμονή σας στη Λα Παζ συστήνονται τα ξενοδοχεία «Hotel Gloria» (00591 2 2407070,www.hotelgloria.com.bo), «Hotel Eldorado» (00591 2 2363355,www.hoteleldorado.net), «Ritz Apart Hotel» (00591 2 2433131,www.ritzbolivia.com), «Stannum Boutique Hotel» (00591 2 2148393,www.stannumboutiquehotel-lapaz.com) και «Hotel Sagarnaga» (00591 2 2350252, www.hotel-sagarnaga.com).　

ΦΑΓΗΤΟ

Στη Λα Παζ, για να απολαύσετε εκλεκτά εδέσματα από την τοπική κουζίνα των Ανδεων, προτείνονται τα εστιατόρια «Tambo Colonial», «Mercado Lanza», «Huari» και «Malpartida».　

ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑ

Το εθνικό νόμισμα της Βολιβίας είναι το Βολιβιάνο (Boliviano/BOB). Ανταλλακτήρια συναλλάγματος υπάρχουν στο αεροδρόμιο, καθώς και στο κέντρο της πρωτεύουσας Λα Παζ. Συνάλλαγμα μπορείτε να κάνετε και στα περισσότερα ξενοδοχεία.

Η τωρινή ισοτιμία είναι 1 Euro=8,6 BOB.　

ΑΓΟΡΕΣ

Από το ταξίδι σας στη Βολιβία μπορείτε να προμηθευτείτε ωραιότατα χειροτεχνήματα, πουλόβερ και καπέλα από αλπακά, παραδοσιακά υφαντά, δερμάτινα ενδύματα, τσάντες, κεραμικά είδη και χειροποίητα κοσμήματα από ασήμι.

Κείμενο-Φωτογραφίες: Κωνσταντίνος Μητσάκης

ΠΗΓΗ:ethnos.gr