«Πεδίο μάχης» η παγκόσμια αγορά συναλλάγματος

Της Λαλέλας Χρυσανθοπούλου

Οι αλλεπάλληλες μειώσεις επιτοκίων στις οποίες προχωρούν οι κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο οδηγούν σε αλυσιδωτές υποτιμήσεις νομισμάτων- «Προειδοποιητικό δελτίο» για ισχυρές αναταράξεις εξέδωσαν οι αναλυτές.

Σύμφωνα με στοιχεία της Bank of America Merrill Lynch, από την κατάρρευση της Lehman Brothers έχουν λάβει χώρα?542 (!) μειώσεις επιτοκίων ανά τον κόσμο, μία ανά τρεις ημέρες κατά μέσο όρο. Τα αποτελέσματα αυτού του άνευ προηγουμένου «πειράματος» νομισματικής πολιτικής έχουν φέρει τα πάνω κάτω στις αγορές ομολόγων. Είναι ενδεικτικό ότι το 52% των κρατικών ομολόγων παγκοσμίως φέρουν επιτόκιο 1% ή ακόμα χαμηλότερο. Η αξία των τίτλων με αρνητική απόδοση σε Ευρωζώνη, Ελβετία και Ιαπωνία εκτιμάται στα 7,3 τρισ. δολάρια, ενώ το τελευταίο διάστημα ακόμα και εταιρείες υψηλής πιστοληπτικής αξιολόγησης, όπως η Nestle, είδαν τις αποδόσεις των ομολόγων τους να «περνούν» σε αρνητικό έδαφος. Η εξαγγελία του προγράμματος ποσοτικής νομισματικής χαλάρωσης από τον πρόεδρο της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι στις 22 Ιανουαρίου σηματοδότησε την αύξηση της έντασης στις διεθνείς αγορές συναλλάγματος.

Προεξοφλώντας τις πρωτοβουλίες της Φρανκφούρτης, η κεντρική τράπεζα της Ελβετίας (SNB) στις 15 Ιανουαρίου εγκατέλειψε την πολιτική αποτροπής της ανατίμησης του ελβετικού φράγκου πάνω από την «κόκκινη γραμμή» του 1,20 φράγκου/ευρώ. Ιδιαίτερη αίσθηση προκάλεσε η είσοδος στο «κλαμπ» των επιτοκιακών μειώσεων της Κεντρικής Τράπεζας της Αυστραλίας, που την περασμένη Τρίτη μείωσε το βασικό της επιτόκιο κατά 25 μονάδες βάσης, στο ιστορικό χαμηλό επίπεδο του 2,25%.

Θέλησε έτσι να αντιδράσει όχι μόνο στην υποχώρηση των τιμών του πετρελαίου, αλλά και στην προοπτική επιβράδυνσης των ρυθμών ανάπτυξης της οικονομίας της Αυστραλίας που έχει υψηλή εξάρτηση από τις πρώτες ύλες και δεν έχει γνωρίσει ύφεση τα τελευταία 23 χρόνια. Οι αναλυτές κάνουν λόγο για κλιμάκωση του πολέμου των συναλλαγματικών ισοτιμιών, εκφράζοντας φόβους ότι πρόκειται για παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος (zero sum game): Αν όλοι παίζουν μαζί το παιχνίδι της υποτίμησης των νομισμάτων, κανείς τελικά δεν θα βγει κερδισμένος.

Χιονοστιβάδα

Μαίνεται η παγκόσμια μάχη κατά του αποπληθωρισμού και της οικονομικής στασιμότητας, καθώς οι μειώσεις επιτοκίων των κεντρικών τραπεζών έχουν προσλάβει διαστάσεις? χιονοστιβάδας, πυροδοτώντας παράλληλα πόλεμο στο πεδίο των συναλλαγματικών ισοτιμιών, με ανταγωνιστικές υποτιμήσεις των νομισμάτων.

Σύμφωνα με στοιχεία της Bank of America Merrill Lynch, από την κατάρρευση της Lehman Brothers έχουν λάβει χώρα?542 (!) μειώσεις επιτοκίων ανά τον κόσμο, μία ανά τρεις ημέρες κατά μέσο όρο.

Τα στοιχεία ενεργητικού που έχουν συσσωρευτεί στους ισολογισμούς των κεντρικών τραπεζών, κυρίως ως αποτέλεσμα των προγραμμάτων εκτύπωσης χρήματος της Fed, της Τράπεζας της Αγγλίας, της Τράπεζας της Ιαπωνίας ανέρχονται πλέον στα 22,5 τρισ. δολάρια, ένα ποσό που ξεπερνά το ΑΕΠ των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας μαζί! Και αυτό χωρίς να υπολογίζεται το αντίστοιχο πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας ύψους 1 τρισ. ευρώ που θα ξεκινήσει τον επόμενο μήνα.

Αγορές ομολόγων
Τα αποτελέσματα αυτού του άνευ προηγουμένου «πειράματος» νομισματικής πολιτικής έχουν φέρει τα πάνω κάτω στις αγορές ομολόγων, συμπιέζοντας τις αποδόσεις σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα και υποχρεώνοντας τους επενδυτές να αναλάβουν υψηλότερο κίνδυνο, προηγουμένου να εξασφαλίσουν κάποια απόδοση αντί να? πληρώνουν οι ίδιοι.

Είναι ενδεικτικό ότι το 52% των κρατικών ομολόγων παγκοσμίως φέρουν επιτόκιο 1% ή ακόμα χαμηλότερο. Η αξία των τίτλων με αρνητική απόδοση σε Ευρωζώνη, Ελβετία και Ιαπωνία εκτιμάται στα 7,3 τρισ. δολάρια, ενώ το τελευταίο διάστημα ακόμα και εταιρείες υψηλής πιστοληπτικής αξιολόγησης, όπως η Nestle, είδαν τις αποδόσεις των ομολόγων τους να «περνούν» σε αρνητικό έδαφος.

Η εξαγγελία του προγράμματος ποσοτικής νομισματικής χαλάρωσης από τον πρόεδρο της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι στις 22 Ιανουαρίου σηματοδότησε την αύξηση της έντασης στις διεθνείς αγορές συναλλάγματος, σε συνδυασμό και με τη βουτιά των τιμών του πετρελαίου που ενέτεινε τις αποπληθωριστικές πιέσεις διεθνώς, σημαίνοντας συναγερμό στα επιτελεία των κεντρικών τραπεζών. Προεξοφλώντας τις πρωτοβουλίες της Φρανκφούρτης, η κεντρική τράπεζα της Ελβετίας (SNB) στις 15 Ιανουαρίου εγκατέλειψε την πολιτική αποτροπής της ανατίμησης του ελβετικού φράγκου πάνω από την «κόκκινη γραμμή» του 1,20 φράγκου/ευρώ.

Αναγνώρισε έτσι ότι αδυνατούσε πλέον να ελέγξει τις εισροές νομισμάτων στο ελβετικό νόμισμα, συνεπεία όχι μόνο της εξασθένησης του ευρώ αλλά και της κλιμάκωσης της κρίσης στη Ρωσία.

Ως αποτέλεσμα, το φράγκο σημείωσε «άλμα» έως και 30% έναντι του ευρώ (στο 0,8588 φράγκα/ευρώ), στη μεγαλύτερη ημερήσια κίνηση βασικού νομίσματος στη σύγχρονη εποχή.

Ήταν τέτοιο το σοκ που προκάλεσε η κίνηση της SNB, ώστε πέρασε σε δεύτερη μοίρα ότι την ίδια στιγμή διαμόρφωσε σε ακόμα πιο αρνητικό έδαφος (στο -0,75% από -0,25%) το βασικό επιτόκιο καταθέσεων για να αποκλιμακώσει την ανοδική πίεση στο νόμισμα σε βάθος χρόνου. Χθες, το φράγκο διαπραγματευόταν στο 1,05 φράγκο/ευρώ, με τις ελβετικές εξαγωγικές εταιρείες και τον τουριστικό κλάδο της χώρας να προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της ισχυροποίησής του...

Φαινόμενα-«ντόμινο»
Οι κινήσεις της ΕΚΤ και της ελβετικής κεντρικής τράπεζας είχαν άμεσο αντίκτυπο στην... Κοπεγχάγη, καθώς η ισοτιμία της δανέζικης κορόνας είναι συνδεδεμένη με αυτή του ευρώ: Οι μαζικές εισροές κεφαλαίων στην κορόνα, καθώς οι κερδοσκόποι αποφάσισαν να δοκιμάσουν την αντοχή του μηχανισμού σύνδεσης υποχρέωσαν την Κεντρική Τράπεζα της Δανίας να προχωρήσει σε τέσσερις μειώσεις επιτοκίων μέσα σε τρεις εβδομάδες (η τελευταία έγινε προχθές) διεκδικώντας το ρεκόρ του? πιο «γρήγορου πιστολιού». Ως αποτέλεσμα, το βασικό επιτόκιο της κορόνας διαμορφώθηκε στο -0,75% (όσο και του ελβετικού φράγκου). Παράλληλα, σε μια άκρως ασυνήθιστη κίνηση, η κεντρική τράπεζα σύστησε στο υπουργείο Οικονομικών να σταματήσει τις δημοπρασίες δανέζικων ομολόγων ώστε να μειωθεί η ζήτηση για κορόνες και να συμπιεστούν τα επιτόκια στους υφιστάμενους τίτλους, όπερ και εγένετο...

Η κορυφή του παγόβουνου
Και όλα αυτά αποτελούν μόνο την κορυφή του παγόβουνου, αφού από τις αρχές του χρόνου, εκτός από την ΕΚΤ και τις κεντρικές τράπεζες Δανίας και Ελβετίας, σε πρωτοβουλίες χαλάρωσης της νομισματικής πολιτικής προχώρησαν -μεταξύ άλλων- και οι κεντρικές τράπεζες της Σιγκαπούρης, του Καναδά, της Νέας Ζηλανδίας, της Τουρκίας, της Ινδίας και της Κίνας.

Ιδιαίτερη αίσθηση προκάλεσε η είσοδος στο «κλαμπ» των επιτοκιακών μειώσεων της Κεντρικής Τράπεζας της Αυστραλίας, που την περασμένη Τρίτη μείωσε το βασικό της επιτόκιο κατά 25 μονάδες βάσης, στο ιστορικό χαμηλό επίπεδο του 2,25%. Θέλησε έτσι να αντιδράσει όχι μόνο στην υποχώρηση των τιμών του πετρελαίου, αλλά και στην προοπτική επιβράδυνσης των ρυθμών ανάπτυξης της οικονομίας της Αυστραλίας που έχει υψηλή εξάρτηση από τις πρώτες ύλες και δεν έχει γνωρίσει ύφεση τα τελευταία 23 χρόνια.

Νομισματικές εχθροπραξίες
Οι πρωτοβουλίες των υπόλοιπων κεντρικών τραπεζών προφανώς υποχρέωσαν την Reserve Bank of Australia να επιταχύνει τον βηματισμό της, καθώς το δολάριο Αυστραλίας κινδύνευε να ενισχυθεί υπερβολικά, καθιστώντας μη ανταγωνιστικές τις εξαγωγές της χώρας. Στον απόηχο της κίνησης της RBA, το «aussie» όπως αποκαλείται το δολάριο Αυστραλίας υποχώρησε σε χαμηλό έξι ετών έναντι του δολαρίου ΗΠΑ.

Οι αναλυτές κάνουν λόγο για κλιμάκωση του πολέμου των συναλλαγματικών ισοτιμιών, εκφράζοντας φόβους ότι πρόκειται για παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος (zero sum game): Αν όλοι παίζουν μαζί το παιχνίδι της υποτίμησης των νομισμάτων, κανείς τελικά δεν θα βγει κερδισμένος.

Και είναι ορατός ο κίνδυνος να αυξηθεί κατακόρυφα η μεταβλητότητα στις αγορές συναλλάγματος, κάτι που θα είχε ως αποτέλεσμα να αυξηθεί το κόστος των εμπορικών συναλλαγών, να μειωθεί η ανταγωνιστικότητα των πολυεθνικών εταιρειών και να περιοριστούν οι ροές κεφαλαίων?

Ο «υπέρ πάντων αγώνας»
Σε τελική ανάλυση, το τοπίο των χαμηλών (και σε πολλές περιπτώσεις αρνητικών) επιτοκίων, ποσοστών πληθωρισμού και ομολογιακών αποδόσεων αντικατοπτρίζει τον «υπέρ πάντων αγώνα» που δίνουν οι κεντρικές τράπεζες κατά των αποπληθωριστικών παραγόντων όπως είναι τα υψηλά ποσοστά χρέους, η απομόχλευση, ο κίνδυνος χρεοστασίων, ακόμα και η διεθνής τάση γήρανσης του πληθωρισμού.

Το αισιόδοξο -και κυρίαρχο- σενάριο είναι ότι θα κερδίσουν. Σε αντίθετη περίπτωση, η ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας θα αποδειχθεί όνειρο απατηλό και, όπως επισημαίνει η BofA-Merrill Lynch, «τα χρεοστάσια, οι αποσταθεροποιητικές κινήσεις των νομισμάτων, οι στάσεις πληρωμών και η εκ νέου διόγκωση των ελλειμμάτων θα γίνουν η νέα μακροοικονομική πραγματικότητα...».

Σενάρια για ισοτιμία «ένα προς ένα» με το ευρώ τους επόμενους μήνες
Ποιος φοβάται το ισχυρό δολάριο;

Στην άλλη μεριά της ζυγαριάς των μειώσεων επιτοκίων και των εξασθενημένων νομισμάτων βρίσκεται το δολάριο που πραγματοποιεί ράλι διαρκείας, καθώς αναδεικνύεται εκ νέου σε «ατμομηχανή» της παγκόσμιας οικονομίας και η αμερικανική κεντρική τράπεζα Fed κινείται κόντρα στο διεθνές ρεύμα της χαλάρωσης, έχοντας ολοκληρώσει το πρόγραμμα εκτύπωσης χρήματος και προετοιμαζόμενη να αυξήσει τα επιτόκια του δολαρίου εντός του έτους, για πρώτη φορά από το 2008.

Το δολάριο έκλεισε το 2014 με κέρδη 17% έναντι του ευρώ, 13% έναντι του γεν και πάνω από 20% έναντι της κορόνας Νορβηγίας και Σουηδίας.

Και συνεχίζει... ακάθεκτο, καθώς από τις αρχές του 2015 καταγράφει περαιτέρω ενίσχυση 7% έναντι ευρώ και δολαρίου Καναδά, και 6% έναντι του δολαρίου Νέας Ζηλανδίας. Την προηγούμενη εβδομάδα, το δολάριο «σκόνταψε» και κατέγραψε τις μεγαλύτερες ημερήσιες απώλειες εδώ και μήνες, καθώς ορισμένα χειρότερα του αναμενόμενου στοιχεία από τις ΗΠΑ δημιούργησαν υποψίες ότι η αμερικανική κεντρική Τράπεζα Fed ίσως δεν θα αυξήσει τα επιτόκια προς τον Ιούνιο (όπως ήταν η κυρίαρχη άποψη μέχρι τώρα), αλλά αργότερα.

Το σενάριο αυτό, ωστόσο, έχασε έδαφος μετά τη δημοσίευση των ισχυρών στοιχείων για την αγορά εργασίας των ΗΠΑ (βλέπε αναλυτικά σελ. 51) που επανέφεραν στο προσκήνιο την προοπτική αύξησης των επιτοκίων στα μισά του χρόνου δίνοντας εκ νέου φτερά στο δολάριο που ενισχυόταν χθες πάνω από 1% έναντι του ευρώ, με το ενιαίο νόμισμα να υποχωρεί στο 1,1340 δολ. από ενδοσυνεδριακό υψηλό 1,1486 δολ./ευρώ, αν και απέχει ακόμα αρκετά από το χαμηλό 11ετίας έναντι του δολαρίου (1,1098 δολ./ευρώ), όπου βρέθηκε στο τέλος Ιανουαρίου.

Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση του Reuters, το σενάριο η ισοτιμία των δύο νομισμάτων να βρεθεί στο «ένα προς ένα» φέτος συγκεντρώνει πιθανότητες 30%. Η ταχεία ενίσχυση του δολαρίου, ωστόσο, έχει ήδη αρχίσει να πλήττει τα αποτελέσματα των αμερικανικών πολυεθνικών που πραγματοποιούν μεγάλο μέρος των πωλήσεών τους στο εξωτερικό (Microsoft, Pfizer, IBM, Procter & Gamble, Johnson & Johnson, Caterpillar, Dupont κ.α.).

Η P&G μάλιστα επισήμανε ότι ο αντίκτυπος από τις διακυμάνσεις των συναλλαγματικών ισοτιμιών στα αποτελέσματά της ήταν ο μεγαλύτερος στην 178χρονη ιστορία της! Στις παρενέργειες του ισχυρού δολαρίου αποδόθηκε και η διεύρυνση του ελλείμματος στο εμπορικό ισοζύγιο των ΗΠΑ τον Δεκέμβριο σε υψηλό διετίας (46,6 δισ. δολ.), η οποία μπορεί να οδηγήσει σε επί τα χείρω αναθεώρηση των ρυθμών ανάπτυξης δ' τριμήνου σε σχέση με την αρχική εκτίμηση (2,6%) που ήδη παραπέμπει σε επιβράδυνση. Η ενίσχυση του δολαρίου αποτελεί επίσης «βόμβα» για τις αναδυόμενες οικονομίες που έχουν υψηλό ποσοστό εξωτερικού δανεισμού, καθώς δυσχεραίνει την αποπληρωμή των δανείων που έχουν συναφθεί σε αυτό.

ΠΗΓΗ:imerisia.gr