Μπουρανί και ούζο: δύο λέξεις και γρήγορα γρήγορα αρχίζεις να μπαίνεις στο νόημα του τι εστί Τύρναβος. Κι έπειτα βάλε με τον νου σου μία ευθεία δρόμο (περίπου 18 χλμ.), που ενώνει τη Λάρισα με την πεδινή κωμόπολη, όσο που ο κάμπος να συναντήσει πια τις παρυφές της Μελούνας και το ανάγλυφο του τοπίου να αρχίζει να εγκαταλείπει το μονότονο «ίσιωμα» και να γίνεται όλο και πιο ενδιαφέρον. Τύρναβος και του βουνού και του κάμπου, δηλαδή...
Οι περισσότεροι Τυρναβίτες, και σήμερα και πάντα, ασχολούνταν με τη γη. «Ολα αμπέλια!» είναι μία ευχή που συνηθίζεται ακόμα όταν τσουγκρίζουν τα ποτήρια, που θα πει «να 'μαστε καλά να τα βάλουμε όλα τα χωράφια αμπέλια!». Και του Τυρνάβου τα αμπέλια δεν είναι ό,τι κι ό,τι. Μπορεί κανείς να μη θυμάται πότε πρωτοξεκίνησε η τοπική οινική παράδοση, όλοι όμως υποκλίνονται στο τυρναβίτικο κρασί, και βέβαια στο τσίπουρο!
Λαμπερές παρουσίες στο Καρναβάλι του Τυρνάβου
Το φθινόπωρο, όταν παίρνουν μπρος τα (δεκάδες) καζάνια και ξεκινά το ψήσιμο, οι μεθυστικές ευωδιές δεν αφήνουν κανέναν ασυγκίνητο. Στον Τύρναβο μάλιστα αποδίδεται και η «εφεύρεση» του ούζου, το διπλοαποσταγμένο τσίπουρο δηλαδή, που κάποιος Τυρναβίτης όταν το δοκίμασε ευχαριστήθηκε τόσο πολύ, που λένε πως αναφώνησε «βρε τούτο είναι ούζο Μασσαλίας!», άξιο δηλαδή να ταξιδέψει μέχρι το περίφημο γαλλικό λιμάνι. Και έμεινε το όνομα...
Αυτά κι άλλα πολλά για τα τυρναβίτικα αποστάγματα θα τα μάθεις στο Μουσείο Αμπέλου – Οίνου - Οίκου Ανθρώπου, στο αρχοντικό Καράσσου. Μαζί με τα αμπέλια, πλούτο πολύ έφεραν κάποτε στον Τύρναβο και τα υφάσματά του. Οι Τυρναβίτες έμαθαν ήδη από τον 18ο αι. την τέχνη της επεξεργασίας και βαφής των νημάτων. Με τη μεγάλη παραγωγή τους σε κουούλια έβγαζαν πρώτης τάξεως μετάξι και σιγά σιγά, σχεδόν παράλληλα με τα Αμπελάκια των Τεμπών, ανέπτυξαν το εμπόριό τους και μεγαλούργησαν.
Αυτά κι άλλα πολλά για τα τυρναβίτικα αποστάγματα θα τα μάθεις στο Μουσείο Αμπέλου – Οίνου - Οίκου Ανθρώπου, στο αρχοντικό Καράσσου. Μαζί με τα αμπέλια, πλούτο πολύ έφεραν κάποτε στον Τύρναβο και τα υφάσματά του. Οι Τυρναβίτες έμαθαν ήδη από τον 18ο αι. την τέχνη της επεξεργασίας και βαφής των νημάτων. Με τη μεγάλη παραγωγή τους σε κουούλια έβγαζαν πρώτης τάξεως μετάξι και σιγά σιγά, σχεδόν παράλληλα με τα Αμπελάκια των Τεμπών, ανέπτυξαν το εμπόριό τους και μεγαλούργησαν.
Καρναβάλι με συνοδεία παραδοσιακής μουσικής απ' τα Χάλκινα
Τα μεταξωτά νήματα της πόλης εξάγονταν ακόμα και στο εξωτερικό, και τα αριστουργηματικά, πρωτότυπα «σταμπωτά» του Τυρνάβου (τυπωτά μεταξωτά) ήταν περιζήτητα σε κάθε αρχοντόσπιτο της Θεσσαλίας, κι όχι μόνο. Μέχρι και το '60 φτιάχνονταν, πριν η τέχνη εγκαταλειφθεί οριστικά.
Σήμερα ελάχιστα σώζονται, κυρίως ως οικογενειακά κειμήλια. Για αρχοντόσπιτα είπαμε. Δεν είναι πολλά κι αυτά που σώζονται σήμερα στον Τύρναβο, μα αυτά που θα δεις δίνουν μία πεντακάθαρη εικόνα των παλιών εποχών.
Σήμερα ελάχιστα σώζονται, κυρίως ως οικογενειακά κειμήλια. Για αρχοντόσπιτα είπαμε. Δεν είναι πολλά κι αυτά που σώζονται σήμερα στον Τύρναβο, μα αυτά που θα δεις δίνουν μία πεντακάθαρη εικόνα των παλιών εποχών.
Στον Προφήτη Ηλία του Τυρνάβου. Λίγο παρακάτω απ' τον ναό, στήνεται το γλέντι για το Μπουρανί
Ξεχωρίζει ανάμεσά τους το αρχοντικό του Γεωργίου Καλακαλλά, του γνωστού Τυρναβίτη γλύπτη, απέναντι από τον ναό της Αγ. Παρασκευής, με τις περίτεχνες ξυλοδεσιές του και το χαρακτηριστικό, έντονο χρώμα της ώχρας. Κοιτώντας για αξιοθέατα, έλα μέχρι τα όρια της πόλης, εκεί στην έξοδο πια προς τη Λάρισα, για να δεις το πολύτοξο γεφύρι που ενώνει τις όχθες του Ξηριά, όπως αποκαλείται στον Τύρναβο ο ποταμός Τιταρήσιος, και ακριβώς απέναντί του το παλιό οθωμανικό χαμάμ (15ος αι.).
Η πιο γνωστή αφορμή, πάντως, για να έρθεις στον Τύρναβο είναι μία: το μπουρανί, το περίφημο αποκριάτικο έθιμο, ένα τολμηρό δρώμενο εμφανώς διονυσιακών καταβολών, ακατάλληλο για σεμνότυφους: την Καθαρά Δευτέρα, στον Προφήτη Ηλία, εκεί στους πρόποδες της «άκαρπης» (κατά τον Θανάση Παπακωνσταντίνου) Μελούνας, στήνεται το σκηνικό με τους πανηγυριώτες να ζώνονται φαλλούς, να πειράζουν τον κάθε ένα (και κυρίως την κάθε μία!) με σκωπτικά δίστιχα και βωμολοχίες και να χορεύουν ασταμάτητα, πριν το γλέντι μεταφερθεί στους κεντρικούς δρόμους του Τυρνάβου και κρατήσει μέχρι το άλλο ξημέρωμα.
Στη Βρύση, αγαπημένος χώρος αναψυχής για τους Τυρναβίτες
Να θυμάσαι πως τις μέρες του εθίμου, ο Τύρναβος... υπερδιπλασιάζει τον πληθυσμό του, τα πούλμαν με τους επισκέπτες φτάνουν μέχρι την έξοδο της πόλης και γενικά η υπόθεση «κυκλοφορία με το αυτοκίνητο» γίνεται κάτι πολύ πολύ δύσκολο...
«Σ' μπάντα Κκαζακλάρ'!»
Από τον Προφήτη Ηλία ο δρόμος συνεχίζει, περνά πάνω από τη Μελούνα και φτάνει μέχρι το Δαμάσι, όπου θα σταθείς για να δεις τα απομεινάρια του βυζαντινού κάστρου (μάλλον 6ος αι.). Μη μείνεις, όμως, μόνο στις ορεινές διαδρομές: από τον Τύρναβο πάρε κατεύθυνση προς την Ελασσόνα, στα 3 χλμ. στρίψε δεξιά και σε περίπου άλλο ένα χιλιόμετρο θα φτάσεις στη Βρύση, χώρος αναψυχής με τα όλα του με άλσος, τεχνητή λίμνη, χώρο πικνίκ, ταβέρνα (κι ένα εκκλησάκι, της Αγίας Αννας).
Η πετρόκτιστη Κοίμηση στον Αμπελώνα
Ακόμα 4 χλμ. πιο βόρεια κι έρχεσαι στο Μάτι: φυσική λίμνη, πλούσιο οικοσύστημα και οι πηγές απ' όπου πίνει νερό ο Τύρναβος. Μια ανάσα από το Μάτι, είναι το Αργυροπούλι. Κάποιοι ντόπιοι ακόμα το θυμούνται ως «Καρατζόλι», με το παλιό τούρκικο όνομα, και διηγούνται ακόμα ιστορίες από τις εποχές όταν πρωτοήρθε το (ένα και μοναδικό τότε) τηλέφωνο στην περιοχή. «Σ'μπάντα Καζακλάρ', Καρατζόλ' εδώ!», φώναζε με την ιδιαίτερη ντοπιολαλιά στο τηλέφωνο ο εκάστοτε τηλεφωνητής, όταν μπλέκονταν οι γραμμές με τον γειτονικό Αμπελώνα (το παλιό Καζακλάρι).
Στον Αμπελώνα, λοιπόν, τελευταίος σταθμός στην εξερεύνηση του Τυρνάβου, θα σταματήσεις για να αναρωτηθείς αν ακόμα βρίσκεσαι στον κάμπο ή αν με κάποιο τρόπο βρέθηκες ξαφνικά στην Ηπειρο. Ο λόγος, ο ολόπετρος ναός της Κοίμησης. Παλιός πολύ μπορεί να μην είναι (εγκαινιάστηκε το 1906), μα είναι τόσο επιβλητικός, χτισμένος όντως από Ηπειρώτες τεχνίτες, που δίκαια κάνει τους Αμπελωνίτες να φουσκώνουν από περηφάνια!
Πρόπλασμα ατενίζει απ' το παράθυρο, στο αρχοντικό του Γεωργίου Καλακαλλά
Κείμενο: Γιάννης Μαντάς
Φωτογραφίες: Ηρακλής Μήλας
ΠΗΓΗ:ethnos.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου