Μήλος: Eκρηξη χρωμάτων

Ολα τα χρώματα της Ιριδος αποτυπώνονται με μοναδική ευκρίνεια στα πλούσια πετρώματα και τις παραλίες της. Η Μήλος είναι μια απέραντη, πολύχρωμη «γκαλερί» και ένα τεράστιο υπαίθριο μουσείο, αφιερωμένο στη Μάνα-Γη.

Πανοραμική άποψη του Αδάμαντα, όπως φαίνεται από τον Προφήτη Ηλία, το ψηλότερο σημείο του νησιού

Αν η Μύκονος και η Σαντορίνη είναι τα διαμάντια στο στέμμα των Κυκλάδων, τότε η Μήλος είναι ρουμπίνι, σμαράγδι και ζαφείρι μαζί. Αν στο ηφαιστειογενές «ξαδελφάκι» της, κυριαρχεί το μαύρο, εδώ η φύση χρησιμοποιεί απλόχερα όλη τη χρωματική παλέτα.

Στη Μήλο, η Φύση, σε ρόλο καλλιτέχνη που βρίσκεται σε καλλιτεχνική έξαρση, δανείζεται τεχνικές dripping, κατευθείαν από το εργαστήρι του Jackson Pollock, ενώ σε ό,τι αφορά σχήματα, σχέδια και φόρμες καταφεύγει στην, ποτισμένη με αψέντι, φαντασία του Antoni Gaudi. Είναι τόσο εκτυφλωτική η ομορφιά της Μήλου, που πολλές φορές κουράζει τα μάτια!

Μερική άποψη από τη μικρή λιμνοθάλασσα στο Ριβάρι

Η Μήλος δεν είναι άλλο ένα Κυκλαδονήσι. Είναι ένα «άλλο» Κυκλαδονήσι. Είναι ιδιότροπη, έχει απαιτήσεις από τους επισκέπτες της. Οσοι αρκεστούν στους γραφικούς οικισμούς, στις ευπρόσιτες παραλίες και στους «κράχτες» όπως το Σαρακίνικο και το Κλήμα, θα φύγουν με εικόνα λειψή.

Γιατί το νησί έχει πολύ περισσότερα απ' όσα περιμένει κάποιος από ένα Κυκλαδονήσι, έστω και σε XS «νούμερα». Και λίμνη έχει, και λιμνοθάλασσα έχει, έστω και μικρές. Και ποταμάκια και ένα μικρό Γκραν Κάνιον, έστω και λιλιπούτεια. Και προσομοίωση της Σελήνης και αντίγραφο του πλανήτη Αρη, έστω και σε μινιατούρα

Η Μήλος μπορεί να προσφέρει αμέτρητες συγκινήσεις, αρκεί ο ταξιδιώτης να δείξει διάθεση για μια βαθύτερη γνωριμία μαζί της. Για να συμβεί αυτό θα χρειαστεί κάθε μέσο, χερσαίο και θαλάσσιο, πολλή σκόνη σε έναν λαβύρινθο από χωματόδρομους και πολύ περπάτημα σε κατσάβραχα.

Θα χρειαστεί πολύ ψάξιμο στην επιφάνεια και ενίοτε κάτω από αυτή. Κυρίως όμως θα χρειαστεί βαθιά γνωριμία με τους Μηλιούς, αυτούς τους εργατικούς, πεισματάρηδες, αλλά πάντα κεφάτους και χωρατατζήδες ανθρώπους. Αυτοί θα αναλάβουν να μεταμορφώσουν τον επισκέπτη από θεατή, που απλώς προσλαμβάνει εντυπωσιακές εικόνες, σε κοινωνό της Μηλέικης ιδιοσυγκρασίας.

Πριν από την ιστορία
Η Μήλος βρίσκεται στην καρδιά του ηφαιστειακού τόξου που διατρέχει το Νότιο Αιγαίο. Στα ηφαίστεια οφείλει την ύπαρξή της και τον μετέπειτα πλούτο της. Πριν από εκατομμύρια χρόνια, τόνοι λάβας που ξεχύθηκαν από τα έγκατα της Γης και ψύχθηκαν απότομα παίρνοντας αλλόκοτα σχήματα και χρώματα, δημιούργησαν το γοητευτικό γεωλογικό «παράδοξο» της Μήλου.

Χρωματική πανδαισία στις ακτές του Καστανά

Ανάμεσα στα άλλα πετρώματα, η φύση προίκισε τη μηλέικη γη με τον «χρυσό» της προϊστορίας, τον οψιδιανό, υλικό από το οποίο κατασκευάζονταν τα εργαλεία πριν από την εποχή του χαλκού.

Η εμπορεία του, στα πέρατα του τότε γνωστού κόσμου, έφερε ευημερία και κατέστησε τη Μήλο προπύργιο του Πρωτοκυκλαδικού πολιτισμού. Ιχνη αυτής της εποχής διακρίνουμε σήμερα στους προϊστορικούς οικισμούς της Φυλάκωπης, τέσσερις τον αριθμό, ο ένας πάνω στον άλλο!

Οταν η Προϊστορία έγινε Ιστορία, στα αρχαία και τα ρωμαϊκά χρόνια, η Μήλος δεν απώλεσε τη σημασία της. Το βλέπουμε στα ερείπια της αρχαίας πόλης πάνω από το Κλήμα, στο μαρμάρινο αρχαίο θέατρο, το βλέπει ο κόσμος όλος στο Λούβρο και την Αφροδίτη της.

Δεν ήταν όμως όλα ρόδινα στη μακραίωνη ιστορία της. Μελανή σελίδα, όχι τόσο για την ίδια, αλλά πίσσα-μαύρη για την ιστορία της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, η ισοπέδωσή της από τους ισχυρούς της εποχής. Ο λόγος; Οι Μηλιοί είχαν επιλέξει την ουδετερότητα κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, οι Αθηναίοι τους ήθελαν συμμάχους «με το στανιό» και κατέληξαν να ισοπεδώσουν «δημοκρατικά» το νησί.

Τα γραπτά του Θουκυδίδη που εξιστορούν το θλιβερό γεγονός, παραμένουν, ακόμα και σήμερα, δριμύ «κατηγορώ» εναντίον των «ισχυρών» και συγκινητική συνηγορία υπέρ «αδυνάτων».

Απολαμβάνοντας τον ήλιο και το εκτυφλωτικό λευκό του Σαρακίνικου

Λίγο χαμηλότερα από το αρχαίο θέατρο, ένα ακόμα σημαντικό αξιοθέατο της Μήλου, οι κατακόμβες, μας περιγράφουν με απτό και γλαφυρό τρόπο τα πρώτα βήματα του χριστιανισμού στην Ελλάδα, εφαλτήριο του οποίου αποτέλεσε η Μήλος.

Οι οικισμοί του ονείρου
Ο ταξιδιώτης «συστήνεται» με το νησί, μέσω του Αδάμαντα, ο οποίος βρίσκεται στην καρδιά ενός από τα μεγαλύτερα φυσικά λιμάνια της Μεσογείου που δεν είναι άλλο από τον κόλπο της Μήλου.

Σχετικά νέος οικισμός, θεμελιώθηκε το 1824 από Σφακιανούς πρόσφυγες που κατέφθασαν κυνηγημένοι από τους Τούρκους του Χουσεΐν Μπέη και τους Αιγύπτιους του Μεχμέτ Αλή. Δεν είναι ο ομορφότερος του νησιού, μόνο στο κέντρο του και στις τρεις εκκλησίες του, διατηρεί αναλλοίωτο το κυκλαδίτικο χρώμα, είναι όμως το επίκεντρο της οικονομικής και εμπορικής κίνησης.

Διαθέτει και την πιο έντονη νυχτερινή ζωή, για όσους ενδιαφέρονται. Ο άλλος τουριστικός πόλος είναι τα Πολλώνια, στο βορειοανατολικό άκρο του νησιού, ακριβώς απέναντι από την Κίμωλο, όπου θα βρείτε μερικά από τα καλύτερα καταλύματα και εστιατόρια της Μήλου. Το παραθαλάσσιο χωριό, διατηρεί ακέραιη τη γραφικότητά του, παρά την τουριστική ανάπτυξη.

Ανεβαίνοντας ψηλότερα με κατεύθυνση την Πλάκα, συναντούμε τους οικισμούς της «ενδοχώρας». Τριοβάσαλος, Πέρα Τριοβάσαλος, Πλάκες, Τρυπητή, τείνουν να ενωθούν μεταξύ τους, αλλά και με την «πρωτεύουσα». Ανάμεσά τους ξεχωρίζει η Τρυπητή, όνομα και πράμα, με το «κούφιο» έδαφος, τους ανεμόμυλους, τα γραφικά σοκάκια, τα ωραία μεζεδοπωλεία και την εξαιρετική θέα.

Η Πλάκα και το Κάστρο (αριστερά), η Τρυπητή (δεξιά) και το Κλήμα (κάτω), όπως φαίνονται από τον Προφήτη Ηλία

Ομως από όλους αυτούς τους οικισμούς, ο ομορφότερος είναι αναμφισβήτητα η Πλάκα, μια χαρακτηριστική κυκλαδίτικη «Χώρα», στεφανωμένη από το παλιό Κάστρο. Παραδομένη στην κυριαρχία του λευκού, συναρπάζει με τα υπέροχα στενά σοκάκια, τα καλόγουστα μαγαζιά και τα εξαιρετικά εστιατόριά της.

Το πιο δυνατό της σημείο είναι η προνομιακή της θέση. Μοιάζει να εποπτεύει ολόκληρο τον κόλπο και την είσοδό του. Το καλύτερο «παρατηρητήριο» είναι τα «Μάρμαρα», ο περίβολος της εκκλησίας της Γέννησης της Θεοτόκου ή Κορφιάτισσας.

Περπατώντας στα γραφικά σοκάκια της Πλάκας

Σημείο που οι περισσότεροι κάτοικοι έχουν συνδέσει με τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα και ραντεβού ή με αξέχαστες βεγγέρες. Η εμφάνιση των Κρητικών καραβιών στον ορίζοντα, γύρω στα μεσάνυχτα, ήταν το «ρολόι» τους εκείνα τα βράδια.

Οσο και αν η απόστασή της από τη θάλασσα δεν δικαιολογεί κάτι τέτοιο, η Πλάκα και το Κάστρο αποτελούσαν τη βάση των θαλασσινών του νησιού, που αναζητούσαν προστασία από τους πειρατές.

Εξυπηρετούσε όμως και έναν άλλο σκοπό. Από εδώ μπορούσαν να βλέπουν τα ξένα καράβια οι περίφημοι και χρυσοπληρωμένοι Μηλιοί «πιλότοι» (πλοηγοί) που αναλάμβαναν να καθοδηγήσουν με απόλυτη ακρίβεια, όποιον τους το ζητούσε σε κάθε γωνιά της Μεσογείου, μέχρι και τη Μαύρη Θάλασσα σε μια εποχή που τα ραντάρ και τα GPS δεν ήταν καν επιστημονική φαντασία.

Δεκαπέντε λεπτά ανάβασης θα σας οδηγήσουν στην κορυφή του Κάστρου, στη Μέσα Παναγιά. Αξίζουν τον κόπο. Από εδώ θα απολαύσετε ένα από τα πιο θεαματικά ηλιοβασιλέματα του Αιγαίου με τη Θαλασσίτρα σε πρώτο πλάνο.

Μετρώντας παραλίες
Μετράς και ξαναμετράς και κάθε φορά βγάζεις άλλον αριθμό. Αλλοι τις βγάζουν 60, άλλοι 72, κάποιοι φτάνουν στο 85! Οσες και να 'ναι, οι παραλίες της Μήλου είναι πολλές, πανέμορφες και για κάθε γούστο.

Ενα από τα πιο δυνατά σημεία της Πλάκας είναι η προνομιακή της θέση. «Εποπτεύει» την είσοδο του κόλπου της Μήλου, και η θέα φτάνει μέχρι το ακρωτήρι Βάνι και την Αντίμηλο

Αλλοτε εύκολες στην πρόσβαση, μεγάλες αμμουδερές παραλίες, άλλοτε δυσπρόσιτοι βραχώδεις κολπίσκοι με κρυστάλλινα νερά και κάποτε εντελώς απρόσιτα από ξηράς γεωλογικά θαύματα, ανοίγουν μπροστά σας μια βεντάλια επιλογών που αποκλείεται να σας αφήσει ανικανοποίητους.

Οσοι προτιμούν μεγάλες αμμουδερές παραλίες θα επιλέξουν μεταξύ Πλάθιενας, Αγίας Κυριακής, Βουδιών και Χιβαδολίμνης. Οσοι θέλουν να συνδυάσουν το μπάνιο τους με καλές ταβέρνες και ένα ταξιδάκι-αστραπή στην Κίμωλο, επιλέγουν τα Πολλώνια.

Το τοπίο στο Σαρακίνικο είναι απόκοσμο, σχεδόν «εξωγήινο». Μοιάζει με προσχέδιο του πώς θα ήταν η Σελήνη αν υπήρχε νερό

Σε όσους αρέσουν τα δύσκολα, θα κατευθυνθούν στις ανατολικές ακτές. Τα πολύχρωμα βράχια και βότσαλα του Καστανά, και το μεταβιομηχανικό τοπίο στα παλιά Θειωρυχεία θα τους ανταμείψουν. Σε όσους αρέσει η βόλτα στην παραλία να μοιάζει με καταδρομική εξόρμηση, επιλέγουν να κατέβουν στο Τσιγκράδο με τα σκοινιά ανάμεσα στα βράχια.

Οι πιο «κοσμικοί» πάνε στον Προβατά. Οσοι θέλουν πίσω τους πελώρια κάθετα βράχια σε κάθε πιθανό χρωματικό συνδυασμό, πηγαίνουν στο Παλιοχώρι και τη Φυριπλάκα. Αυτοί που θέλουν να κολυμπήσουν μέσα στις θαλάσσιες σπηλιές του Κλέφτικου και της Συκιάς, θα πρέπει να πάρουν τα καραβάκια από τον Αδάμαντα. Η πρόσβαση από ξηράς είναι πολύ δύσκολη και επικίνδυνη.

Λουσμένη στο ηλιοβασίλεμα είναι ακόμα πιο μαγική

Για φυσική «πισίνα» κατευθυνθείτε στον Παπάφραγκα και για φυσική «ομπρέλα» στην Αλογόμαντρα. Για μπάνιο στη Σελήνη κατευθυνθείτε στο ασύλληπτης ομορφιάς Σαρακίνικο. Τα απαστράπτοντα λευκά βράχια, εγγυώνται γρήγορο μαύρισμα, αλλά και εγκαύματα για τους απρόσεκτους.

Οσοι αγαπούν τη μοναξιά και θέλουν μια παραλία για πάρτη τους, ακόμα και μες στον Αύγουστο, θα πρέπει να πάρουν τους χωματόδρομους προς την «άγρια» δυτική πλευρά του νησιού. Στα Αγκάθια, ένα ποταμάκι προσπαθεί να φτάσει στη θάλασσα.

Η παραλία της της Φυριπλάκας, στα νότια του νησιού, είναι μια από τις ομορφότερες της Μήλου

Νοτιότερα περιμένουν τρεις «τριπλές» παραλίες (σύνολο 9!) στις Τριάδες, τα Αμμουδαράκια και τον Αγιο Ιωάννη. Ευκαιρία να επισκεφθείτε και το πιο σημαντικό μοναστήρι της Μήλου, τον Αϊ-Γιάννη τον Σιδεριανό. Αφού φτάσατε έως εδώ, αξίζει να επιχειρήσετε μια ανάβαση στον Προφήτη Ηλία, αν έχετε τζιπ. Από το ψηλότερο σημείο της Μήλου, έχετε όλο το νησί στα πόδια σας και θέα που φτάνει μέχρι Κίμωλο, Πολύαιγο, Σίφνο και Φολέγανδρο.

Υπαίθριοι θησαυροί
Η Μήλος είναι ένα τεράστιο γεωλογικό πάρκο, ένα ανοιχτό μουσείο, αλλά και ένα γιγάντιο εργαστήριο όπου κάποιο «πείραμα» μοιάζει να βρίσκεται σε εξέλιξη.

Το ναυάγιο κοντά στο Σαρακίνικο μοιάζει να παλεύει με τα κύματα

Στα «υπόγεια» της μηλέικης γης, τεράστια ποσά γεωθερμικής ενέργειας εξακολουθούν να αναζητούν τρόπο να «εκφραστούν» (εν μέρει τα καταφέρνουν με τις ατμίδες -πηγές αερίων -που συναντούμε κυρίως στο ΝΑ τμήμα του νησιού) και σε συνδυασμό με τα μαγνητικά πεδία μεταδίδουν στον ανυποψίαστο επισκέπτη κύματα θετικών δονήσεων.

Το σώμα της Μήλου, πληγωμένο, διάτρητο από αμέτρητες στοές παλιών και νέων ορυχείων, είναι το ανοιχτό «βιβλίο» όπου γράφεται η ιστορία της.

Εντυπωσιακά, πολύχρωμα βράχια σκεπάζουν την παραλία στο Παλιοχώρι

Οι «πληγές» που φέρνουν στην επιφάνεια τα σπλάχνα της είναι και οι πηγές του πλουτισμού της, από τα προϊστορικά χρόνια της Φυλακωπής και του οψιδιανού, έως και σήμερα, με τη συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων να συναρτούν την ευημερία τους, με την πορεία των εργασιών στα λατομεία του Τράχηλα, της Αγίας Ειρήνης, του Τσιγκράδου, της Φυριπλάκας και του Γέροντα.

Στα λατομεία πάνω από την Αγία Ειρήνη στο βορειοανατολικό τμήμα του νησιού το θέαμα είναι άκρως εντυπωσιακό. «Εξωγήινο» τοπίο, γιγάντια «αμφιθέατρα» με μικρές πράσινες λίμνες στο βάθος, θα μπορούσαν να είναι χώρος προσγείωσης διαστημόπλοιων σε ταινία επιστημονικής φαντασίας.

Το Τσιγκράδο, μια από τις πιο γνωστές παραλίες της Μήλου, προσφέρεται για «καταδρομικές» εξορμήσεις

Η χρωματική πανδαισία στις εγκάρσιες τομές αποκαλύπτει την ποικιλομορφία του γεωλογικού πλούτου. Αναρωτιέται όμως κανείς, τι θα γίνει αν συνεχιστεί η εξόρυξη με τον ίδιο ρυθμό; Ενα επίπεδο νησί;

Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα εγκαταλειμμένα ορυχεία του νησιού, όπως τα Θειωρυχεία στην περιοχή Παλιόρεμα. Επαψαν να λειτουργούν το 1958 και προσφέρουν εκπληκτικές εικόνες, με τα εκτροχιασμένα βαγονέτα, τις σκουριασμένες ράγες και τα ημιερειπωμένα κτίρια να θυμίζουν χωριό-φάντασμα της «Αγριας Δύσης» μετά την κάθετη πτώση του «πυρετού του χρυσού».

Τα Αγκάθια, θρυλική παραλία για μοναχικούς στη δυτική ακτή του νησιού

Ακόμα πιο απόκοσμο το τοπίο στο Βάνι, στα εγκαταλειμμένα ορυχεία σιδηρομαγγανίου που λειτούργησαν από το 1890 έως το 1928. Στοές και μικρές χαράδρες θυμίζουν μικρογραφία του Γκραν Κάνιον, ενώ το κόκκινο των βράχων είναι τόσο εκτυφλωτικό που μοιάζει ψεύτικο. Ιδανικό σκηνικό, τόσο για τα γουέστερν του John Ford όσο και για τον «Πλανήτη των Πιθήκων».

Τα περίφημα «Σύρματα»
Αν εξαιρέσει κανείς το πολύχρωμο και συναρπαστικό «ανάγλυφό» της, η πιο χαρακτηριστική εικόνα της Μήλου είναι κάποια ψαροχώρια (που δεν είναι ακριβώς χωριά), που αποτελούνται από κάποια μικροσκοπικά σπιτάκια (που δεν είναι ακριβώς σπίτια).

Τόνοι λάβας που ψύχθηκαν απότομα χάρισαν στο τοπίο της Μήλου τέτοια πληθώρα σχημάτων και χρωμάτων, που θα τη ζήλευε και ο εμπνευσμένος καλλιτέχνης

Ανάλογες κατασκευές μπορεί να δει κάποιος, σε μικρότερο βαθμό, και σε άλλα νησιά των Κυκλάδων, όπως η Κίμωλος και η Φολέγανδρος, όμως πουθενά αλλού δεν κυριαρχούν σε τέτοια έκταση, όπως εδώ.

Καθένα από τα μεγάλα χωριά της ενδοχώρας έχει το «επίνειό» του, ένα μικρό παραδοσιακό αιγαιοπελαγίτικο οικισμό, που αποτελεί χώρο φύλαξης για τις βάρκες των ψαράδων τον χειμώνα, αλλά και θερινό καταφύγιο χαλάρωσης και γαλήνης για τους ίδιους του κατοίκους, οι οποίοι στριμώχνουν σε περιορισμένο χώρο, ένα κρεβάτι, ένα τραπέζι, δυο καρέκλες και ένα κουζινάκι. Ετοιμη η «βιλίτσα»!

Τα λατομεία πάνω από την Αγία Ειρήνη είναι από τα μεγαλύτερα της Ελλάδας

Καθένας από αυτούς τους οικισμούς αποτελείται από ολιγάριθμους νεώσοικους, οι οποίοι συχνά χρησιμοποιούν ως εσωτερικούς τοίχους τα τοιχώματα μικρών σπηλαίων που έχουν σκαφτεί σε μαλακά πετρώματα. Η είσοδός τους βρίσκεται σε απόσταση 1-2 μέτρων από τη θάλασσα, ο χώρος που καταλαμβάνουν δεν ξεπερνά τα 25-30 τ.μ. και αποτελούνται από ένα ή δύο «ορόφους».

Όταν είναι δίπατα ο κάτω χώρος χρησιμοποιείται για να συρθούν μέσα τα καΐκια, εξ ου και η ονομασία «Σύρματα». Κάποιοι λένε ότι η ονομασία μπορεί να προέρχεται και από το συνωμοτικό «Σύρμααα!», καθώς η κατασκευή τους έγινε παράνομα ή, τέλος πάντων, με τις επίσημες Αρχές να κάνουν τα στραβά μάτια. Ορθώς έπραξαν!

Στα «σύρματα» ο επισκέπτης εντυπωσιάζεται όχι μόνο απότην ομορφιά της απλότητας, αλλά και από την αίσθηση της οικειότητας, στενών δεσμών και κοινωνικότητας που απονέουν

Ο πιο γνωστός από τους οικισμούς με «σύρματα» είναι το Κλήμα που εντυπωσιάζει τον ταξιδιώτη με τις 35 πολύχρωμες πόρτες του παρατεταγμένες στη σειρά, πριν καν αυτός κατέβει στη Μήλο, καθώς μπορεί να το απολαύσει από το κατάστρωμα του πλοίου που τον φέρνει στο νησί. Αν το κοιτάξεις από ψηλά, από την Τρυπητή, θα το δεις στεφανωμένο από το καλοδιατηρημένο αρχαίο θέατρο.

Λιγότερο εντυπωσιακοί, λιγότερο πολύχρωμοι, μικρότεροι, αλλά πιο «ζεστοί» είναι οι άλλοι οικισμοί με «σύρματα» που έχουν στηθεί σε κλειστούς κολπίσκους.

Οι πολύχρωμες πόρτες του Κλήματος αποτελούν μια από τις πιο πολυταξιδευμένες καρτ ποστάλ της Μήλου

Στα Μαντράκια, τον Φυροπόταμο, το Φουρκοβούνι, την Αρετή, τον Μύτακα και τον Αγιο Κωνσταντίνο, εκτός από την ομορφιά της απλότητας, ο επισκέπτης εντυπωσιάζεται από την αίσθηση οικειότητας, στενών δεσμών και κοινωνικότητας που αποπνέουν.

Η φήμη ότι οι «γκουρού» της μίνιμαλ αισθητικής, designers, σχεδιαστές και αρχιτέκτονες, έσκισαν τα πτυχία τους μπροστά σε αυτό το θέαμα, ελέγχεται για την ακρίβειά της, αλλά θα μπορούσε να είναι πέρα για πέρα αληθινή!

Κείμενο-φωτογραφίες: Ηρακλής Μήλας

ΠΗΓΗ:thetravelbook.gr