Τα capital controls «όπλο» στη μάχη κατά της φοροδιαφυγής

Ενα απρόσμενο όπλο στη μάχη κατά της φοροδιαφυγής και κυρίως στο «μέτωπο» του ΦΠΑ... απέκτησε το υπουργείο Οικονομικών. Δεν είναι άλλο από τα capital controls που επιβλήθηκαν και άλλαξαν τη ζωή και τις καθημερινές συναλλαγές των πολιτών.

Αυτό που δεν κατάφεραν να πετύχουν τα τελευταία χρόνια οι τράπεζες και η εκάστοτε πολιτική ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών, το πέτυχαν τα capital controls μέσα σε μόλις τέσσερις εβδομάδες.

Οι ηλεκτρονικές πληρωμές και οι πληρωμές με πλαστικό χρήματα έχουν διεισδύσει για τα καλά στην καθημερινή ζωή των πολιτών, οι οποίοι προτιμούν πλέον να μην «σπαταλούν» τα χρήματα που έχουν στο πορτοφόλι τους, αλλά να χρησιμοποιούν τις χρεωστικές ή πιστωτικές τους κάρτες για τις αγορές τους στα super market, στα καταστήματα και σε άλλες επιχειρήσεις.

Η αύξηση των συναλλαγών μέσω πλαστικού χρήματος οδηγεί αυτομάτως στον περιορισμό της φοροδιαφυγής καθώς μειώνονται οι συναλλαγές με «μαύρο χρήμα» αλλά και το γνωστό αλισβερίσι μεταξύ καταστηματαρχών και πελατών για την έκδοση ή μη αποδείξεων.

Από τη στιγμή που οι συναλλαγές περνούν μέσω τραπεζικού συστήματος τα περιθώρια φοροδιαφυγής περιορίζονται σημαντικά. Οι καταστηματάρχες εκδίδουν κανονικά αποδείξεις, αποδίδουν στο Δημόσιο τον ΦΠΑ που εισπράττουν σε κάθε συναλλαγή τους, ενώ αποκαλύπτεται και ο πραγματικός τζίρος τους, με αποτέλεσμα να αυξηθούν και τα έσοδα από τον φόρο εισοδήματος.

Έτσι η είσπραξη των φόρων θα αυξηθεί, τα δημόσια ταμεία θα ενισχυθούν με «ζεστό» χρήμα, ενώ παράλληλα μεγάλο μέρος της παραοικονομίας θα περάσει στην εμφανή οικονομία.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις στελεχών της αγοράς, μόνο από τον ΦΠΑ θα μπορούσαν να εισρέουν κάθε χρόνο στα δημόσια ταμεία περίπου 2,5 δισ. ευρώ ,εάν οι περισσότερες συναλλαγές γινόταν με πλαστικό χρήμα. Ποσό πολύ μεγαλύτερο του 1,8 δισ. ευρώ ετησίως που προβλέπεται να εισπραχθεί με τις πρόσφατες αλλαγές που έγιναν στους συντελεστές ΦΠΑ.

Φοροδιαφυγή και συντελεστές ΦΠΑ
Η φοροδιαφυγή του ΦΠΑ σε συνδυασμό με την ύφεση αποτελεί μια από τις βασικότερες πληγές για τα κρατικά έσοδα. Σύμφωνα με μελέτη του ΚΕΠΕ από το 2009 και μετά η Ελλάδα χάνει 7,5 δισ. ευρώ τον χρόνο εξαιτίας της μη απόδοσης του ΦΠΑ (φοροδιαφυγή, φοροαποφυγή ΦΠΑ κ.λπ.).

Αν και στην Ελλάδα εφαρμόζεται ένας από τους τέσσερις υψηλότερους συντελεστές ΦΠΑ στην Ευρώπη, ένα μεγάλο μέρος του φόρου το ελληνικό κράτος δεν καταφέρνει να το εισπράξει. Τα έσοδα από τον ΦΠΑ στη χώρα μας θα έπρεπε να ξεπερνούν τα 20 δισ. ευρώ κάτι που δεν συμβαίνει, καθώς οι ετήσιες εισπράξεις έχουν υποχωρήσει κάτω από τα 15 δισ. ευρώ. Το εγχείρημα της αύξησης του ΦΠΑ με στόχο την τόνωση των φορολογικών εσόδων έχει ήδη δοκιμαστεί τρεις φορές στο παρελθόν (Μάρτιος 2010, Ιούλιος 2010 και Ιανουάριος 2011) και δεν έφερε τα αναμενόμενα έσοδα.

Μένει να αποδειχθεί στην πράξη αν οι τελευταίες αλλαγές που έγιναν στους συντελεστές ΦΠΑ με τις σαρωτικές μετατάξεις αγαθών και υπηρεσιών από χαμηλότερους συντελεστές ΦΠΑ σε υψηλότερους συντελεστές θα φέρουν στα ταμεία του Δημοσίου τα πολυπόθητα έσοδα.

Από την αρχή των Μνημονίων, ο βασικός συντελεστής ξεκίνησε από το 19% για να καταλήξει στο 23%, ενώ ο χαμηλός αυξήθηκε έως και κατά 44,4%, καθώς από το 9% εκτοξεύτηκε στο 13%.

Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Η αύξηση της έμμεσης φορολογίας έφερε μείωση της φορολογητέας ύλης εξαιτίας της αύξησης της φοροδιαφυγής και της ύφεσης.

Η αξία των συναλλαγών επί της οποίας επιβάλλεται ο ΦΠΑ έχει μειωθεί κατά περισσότερα από 45 δισ. ευρώ την τελευταία πενταετία, ενώ τα έσοδα του ΦΠΑ έχουν υποχωρήσει πάνω από 4 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση.

Το 2014, τα έσοδα από τον ΦΠΑ έπεσαν κάτω από τα 14 δισ. ευρώ, στα 13,6 δισ. ευρώ. Για το 2015 υπήρχε η εκτίμηση ότι ο ΦΠΑ θα αποδώσει 14,4 δισ. ευρώ. Ωστόσο το πρώτο εξάμηνο καταγράφεται υστέρηση άνω των 534 εκατ. ευρώ σε σχέση με τον στόχο, ενώ τα έσοδα ήταν λιγότερα και όχι περισσότερα σε σχέση με το 2014.

Συγκριτικά με το 2008, τα έσοδα του ΦΠΑ έχουν υποχωρήσει κατά περίπου 5 δισ. ευρώ παρά τη διαφορά των φορολογικών συντελεστών. Τότε, με συντελεστές 4,5%, 9% και 19%, είχαν εισπραχθεί 18,24 δισ. ευρώ. Το 2014, με συντελεστές 6,5%, 13% και 23%, τα έσοδα προσγειώθηκαν στα 13,6 δισ. ευρώ.

Μελέτη ΚΕΠΕ
Όπως αναφέρεται στην μελέτη του ΚΕΠΕ, η αδυναμία του κρατικού μηχανισμού να συλλέξει το ΦΠΑ επιβαρύνει σε μεγάλο βαθμό τα οικονομικά του κράτους, καθώς το έλλειμμα του ΦΠΑ μόνο για το 2012 αντιστοιχεί στο 3,4% του ΑΠΕ της χώρας. Το έλλειμμα ΦΠΑ είναι η διαφορά ανάμεσα στα αναμενόμενα έσοδα ΦΠΑ και τα ποσά ΦΠΑ που εισπράττονται πραγματικά. Και βέβαια το πρόβλημα δεν περιορίζεται στην Ελλάδα καθώς το έλλειμμα ΦΠΑ για την Ε.Ε. υπολογίζεται ότι ξεπέρασε τα 177 δισ. ευρώ αυξημένο κατά 6 δισ. ευρώ σε σχέση με το 2011.

Παρακολουθώντας την πορεία του ελλείμματος ΦΠΑ διαχρονικά όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά στις άλλες δυο χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου που αντιμετώπισαν προβλήματα και οικονομική κρίση, την Ισπανία και την Πορτογαλία, διαπιστώνουμε ότι η Ελλάδα έχει τις χειρότερες επιδόσεις. Από το 2009 και ύστερα το έλλειμμα ΦΠΑ της Ελλάδας κυμαίνεται μεταξύ 29% και 36%, ενώ της Πορτογαλίας είναι σημαντικά χαμηλότερο και διαρκώς μειώνεται και της Ισπανίας με εξαίρεση το 2009, τα τρία τελευταία διαθέσιμα έτη κυμαίνεται μεταξύ 13% και 19%.

Η Πορτογαλία και η Ισπανία ήταν χώρες που διαχρονικά παρουσίαζαν μικρό έλλειμμα ΦΠΑ την περίοδο πριν την οικονομική κρίση, σε αντίθεση με την Ελλάδα. Ο μέσος όρος του ελλείμματος ΦΠΑ για την χρονική περίοδο 2000-2008 για την Πορτογαλία ήταν 5,8%, για την Ισπανία 7,8% ενώ για την Ελλάδα 27,7%. Η οικονομική κρίση επηρέασε την αποδοτικότητα του ΦΠΑ και στις τρεις χώρες καθώς ο μέσος όρος του ελλείμματος του ΦΠΑ τη χρονική περίοδο 2009-2012 αυξήθηκε σε σχέση με την περίοδο 2000-2008 (11,3% για την Πορτογαλία, 20,8% για την Ισπανία και 33,3% για την Ελλάδα).

Το 2012, τα χαμηλότερα ελλείμματα ΦΠΑ καταγράφηκαν στις Κάτω Χώρες (5% των αναμενόμενων εσόδων), στη Φινλανδία (5%) και στο Λουξεμβούργο (6%). Τα μεγαλύτερα ελλείμματα σημειώθηκαν στη Ρουμανία (44% των αναμενόμενων εσόδων ΦΠΑ), στη Σλοβακία (39%) και στη Λιθουανία (36%). Το διάστημα 2011-2012, σε ένδεκα κράτη-μέλη το έλλειμμα ΦΠΑ μειώθηκε, ενώ σε 15 αυξήθηκε. Η Ελλάδα παρουσίασε τη μεγαλύτερη βελτίωση μεταξύ του 2011 (9,1 δισ. ευρώ) και του 2012 (6,6 δισ. ευρώ), μολονότι εξακολουθεί να είναι ένα από τα κράτη-μέλη με το μεγαλύτερο έλλειμμα ΦΠΑ (33%).

Με τον βασικό συντελεστή στο 23% η Ελλάδα κατατάσσεται στις πρώτες θέσεις της Ευρώπης. Τη χώρα ξεπερνά η Ουγγαρία με 27%, η Δανία, η Κροατία και η Σουηδία με 25%, καθώς και Φινλανδία με τη Ρουμανία που έχουν συντελεστή 24%.

Δεκάδες χώρες εφαρμόζουν υπερμειωμένους συντελεστές, αντίστοιχους με το 6% που εφαρμόζει σήμερα η Ελλάδα για τα φάρμακα, τα βιβλία, τον Τύπο και τα εισιτήρια θεάτρου. Η Γαλλία εφαρμόζει συντελεστές 2,1% και 5,5%, η Ισπανία 4% όπως και η Ιταλία, το Λουξεμβούργο 3%, ενώ πολλές χώρες βρίσκονται στο 5%.

Η ιστορία του ΦΠΑ
Ο φόρος που εφαρμόστηκε στη Γαλλία το 1965

Ο Φόρος Προστιθέμενης Αξίας είναι από τους πιο διαδεδομένους τρόπους φορολόγησης, εφαρμόζεται σε πάνω από 150 χώρες και αντιστοιχεί στο 20% των παγκόσμιων φορολογικών εσόδων.

Η πρώτη χώρα που υιοθέτησε τον ΦΠΑ σε μεγάλη κλίμακα ήταν η Γαλλία το 1965. Ακολούθησαν οι περισσότερες δυτικοευρωπαϊκές χώρες και στην Ελλάδα εφαρμόστηκε από την 1η Ιανουαρίου του 1987. Ύστερα από απόφαση του τότε υπουργού Οικονομικών Δημήτρη Τσοβόλα εφαρμόστηκαν τέσσερις διαφορετικοί συντελεστές και η επιβολή έγινε σχετικά ομαλά. Οι πρώτοι που πλήρωσαν τον φόρο στη χώρας μας ήταν οι πελάτες των κέντρων διασκέδασης όπου γιόρτασαν το πρωτοχρονιάτικο ρεβεγιόν, πληρώνοντας μάλιστα ΦΠΑ 36%.

Ο συντελεστής του ΦΠΑ ήταν 6% για είδη λαϊκής κατανάλωσης, 16% για υπηρεσίες και 36% για είδη πολυτελείας.

Από τότε οι συντελεστές έχουν αλλάξει πολλές φορές - κυρίως ανοδικά και κατέληξαν στο σημερινό σύστημα με το 6%, το 13% και το 23%. Όσον αφορά στον κανονικό συντελεστής ΦΠΑ, αυξήθηκε από τον Γιώργο Αλογοσκούφη το 2005 στο 19% από 18% και στη συνέχεια αυξήθηκε δύο φορές το 2010 σε 21% και στο 23% όπου παραμένει και σήμερα.

Κομπίνες
Παραδείγματα φοροδιαφυγής

Ο πιο διαδεδομένος τρόπος φοροδιαφυγής του ΦΠΑ είναι η μη έκδοση φορολογικών στοιχείων στις συναλλαγές όπως αποδείξεων λιανικής πώλησης, τιμολογίων ή άλλων στοιχείων. Όμως κλασικά παραδείγματα φοροδιαφυγής αποτελούν και:

• Η έκδοση πλαστών ή εικονικών στοιχείων, η λήψη εικονικών και η νόθευση των φορολογικών στοιχείων.

• Η μη εμφάνιση των συναλλαγών στα τηρούμενα βιβλία.

• Η αλλοίωση των δεδομένων των βιβλίων και στοιχείων.

• Η μη υποβολή των φορολογικών δηλώσεων

• Η μη καταβολή οφειλόμενων φόρων.

ΠΗΓΗ:imerisia.gr